Fatih Sultan Mehmed, Avnî mahlasıyla şiirler yazan ve Osmanlıda Divan’ı olan ilk padişahtır. Sehî’ye göre sözleri merdane olan Fatih’in gazelleri, âşıkane ve ders verici özelliktedir. Fatih’in Divan şiirinin genel özellikleri görülen manzumelerinde, devrinde ve sonraki şairlerde olduğu gibi aruz kusurlarına rastlanır. Ancak kafiyede kuvvetli bir tasarrufu bulunan Fatih’in bazı beyitlerinde, sanatkâr kimliğinden çok hükümdar şahsiyetinin açık izleri görülür. O, böyle olmasına rağmen alçak gönüllü, dünyayı önemsemeyen, içli, lirizme yönelik ve sevgiliye bütün varlığı ile bağlı bir şairdir.

Huda fursat virür ise kara yire karam anı

Avnî kûyun terk itmez başına sultân olup

Sana bin cân ile kuldur özge sultândur gönül

beyitleri ile bu durum açık olarak görülür. Bu beyitleri Avnî’den başkasının söylemesi de mümkün değildir. Sehî’nin “vâfir eş’ârı var” demesine rağmen Divan’ında yaklaşık 70 şiiri bulunmaktadır. Ancak mecmua, tezkire ve başka kaynaklardaki şiirleri ile 90’a yakın şiiri vardır (Bkz. M. Nur Doğan, Fatih Divanı ve Şerhi). Fatih’in şiirleri, Kemal Edip Ünsel, Ahmed Aymutlu ve G. Jakob tarafından yayımlanmıştır. İstanbul Belediyesi, Fatih Millet Kütüphanesi’ndeki Fatih Divanı’nın tek nüshasının tıpkıbasımı ile bazı şiirlerini ve açıklamalarını yayımlanmıştır (1995). Bunlardan başka, Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nde bulunan bir mecmuada Fatih, II. Bayezid, I. Selim ve Kanunî Sultan Süleyman’ın seçilmiş bazı şiirleri bulunmaktadır. Bu mecmuadaki Avnî’ye ait on bir gazel, sevgili için yazılmış şiirlerdir. Fatih’in şiirleri genel olarak değerlendirildiğinde, manzumelerinde sevgilinin büyük bir yer tuttuğu görülür. Fatih, devrine göre açık ve anlaşılır bir dille yazdığı hisli şiirleri ile birinci sınıf bir şairdir. Fatih’in Melîhî ve Ahmed Paşa murabbaları gibi,

Gönül ey vây gönül vây gönül eyvây gönül

bendi ile başlayan “gönül” redifli bir muhammesi, onun bu şairlerden hiç de geri olmadığını gösterir.

Kaynak: XIV.-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Ocak 2013.