Psikologlar, insan zihni ve davranışlarının birçok yanına odaklanabilirler. Bu farklı odaklar, psikolojinin alt dallarını oluşturmaktadır. Aşağıda psikolojinin çeşitli alt dallarına ve bu alt dalların belli başlı ilgi alanlarına kısaca değineceğiz.
Biyolojik Psikoloji
Biyolojik psikoloji, ya da diğer bir adıyla fizyolojik psikoloji, bedendeki fizyolojik süreçler, hormonal sistemler ve beynin işleyişini, davranışlar ve zihinsel süreçleri açıklamakta kullanan alt daldır. Özellikle genetik faktörlerin kişilik ve davranışlarımızla olan bağlantısı, organlarımızın stresle başa çıkmadaki rolü gibi konular, biyolojik psikologların ilgi alanına girer. Biyolojik psikologlar bu konular üzerinde çalışırken, ileri teknoloji ürünü tarama cihazları gibi cihazlar kullanarak insan beynini inceler; beyin aktiviteleri ile zihinsel süreçler arasında bağlantılar kurmaya çalışırlar.
Bilişsel Psikoloji
Bilişsel psikologlar, algılama, öğrenme, hafıza, zekâ, bilinç gibi zihinsel süreçler ve yetilerle ilgilenirler. Bu alanda çalışan psikologların yoğunlaştıkları ilginç konulardan biri de insanların çevrelerindeki bilgileri algılarken birtakım yanılsamalar yaşamalarıdır. Örneğin, illüzyon içeren resimlere baktığımızda, her seferinde aynı resme bakıyor olmamıza rağmen aynı görüntüyü algılamayabiliyoruz. Bu da beynimizin algılama esnasında uyaranları nasıl zihinsel olarak değiştirebildiğine işaret eder. Bilişsel psikologlar, gözle görülemeyen zihinsel süreçleri, gözlemlenebilen tepki ve davranışlar üzerinden anlamaya çalışırlar. Örneğin, bir kişinin kendisine yöneltilen bir soruyu duymasıyla yanıt vermesi arasında gerçekleşen ve direk olarak gözlemlenemeyen bilişsel süreçler, bilişsel psikologları n araştırma konularına dâhildir.
Gelişimsel Psikoloji
Gelişim psikologları insanların zihinsel süreç ve davranışlarının hayat boyu nasıl değiştiğini incelerler. Doğumdan ileri yaşlara kadar insanların zihinsel yetilerinin hangi sebeplerle ne şekilde değiştiğini ve bu değişimlerin nasıl sonuçlara yol açtığını anlamaya çalışırlar. Bu alandaki çalışmalar, bağlanma, çocuk bakımı, ergenlik dönemindeki değişimlerden, ileri yaşlarda hafızadaki değişimler ve yaşlı bakımına kadar geniş bir konu skalasını kapsar ve bu çalışmalardan edinilen sonuçlar birçok alandaki uygulamalarda kullanılabilir. Gelişim psikologları özellikle çocukluk dönemi ve bu dönemdeki deneyimlerin kişinin erişkin hayatına etkileri ile ilgilenirler. Örneğin, bebeklik döneminde anne ile çocuk arasındaki bağlanmanın, çocuğun erişkin olduktan sonraki ilişkilerine nasıl yansıdığı gibi konularda sorular sorar ve araştırmalar yaparlar.
Kişilik Psikolojisi
Kişilik psikolojisi, bireyleri birbirinden ayıran kişilik özellikleri üzerine yoğunlaşır. Kişilik psikologları, insanların karakter özelliklerini anlayabilmek için çeşitli kişilik testleri geliştirirler. Bu testler, her bir bireyin dışa dönüklük, yeniliğe açıklı k, duygusallık gibi birçok kişilik özelliğine ne düzeyde sahip olduğunun anlaşılmasını sağlar. Bu sayede, bu kişilik özelliklerinin başkalarına ön yargıyla yaklaşma, stresle baş edebilme, depresyon riski gibi pek çok konuyla ilişkisini incelerler. Kişilerarası farklılıklara yoğunlaşan psikologlar, zekâ üzerine de çalışmalar yapmaktadır.
Klinik Psikoloji
Klinik psikologlar, zihinsel hastalıkların nedenleri ve tedavileri üzerine araştırmalar yaparlar ve hastalara sorunlarının üstesinden gelmelerinde yardımcı olurlar. Depresyondan şizofreniye kadar birçok sorun ve hastalığın genetik ve çevresel faktörlerle ilişkisinin araştırılması, en etkili tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde kullanılmaktadır.
Eğitim Psikolojisi
Eğitim psikolojisi, psikolojinin öğretme ve öğrenme süreçleri üzerine yoğunlaşan alt dalıdır. Eğitim psikologları, özellikle öğretim tekniklerinin geliştirilmesi, okul terk oranlarının düşürülmesi, öğrenimin en etkili şekilde gerçekleşmesi gibi önemli uygulamaları olan konular üzerinde çalışırlar. Ayrıca IQ ölçümü, öğrencilerdeki öğrenim güçlüklerinin tespit edilmesi ve öğrencilerin okuldaki memnuniyetlerinin artırılmasıyla ilgili çalışmalar yaparlar.
Sosyal Psikoloji
Sosyal psikoloji, insanların birbirlerini nasıl etkilediklerini, birbirleriyle olan ilişkileri ve grup içindeki davranışlarını inceler. Sosyal psikologların ilgilendiği konular grupların insanların tutum ve davranışlarına etkisinden, önyargı, kişiler arası ilişkiler ve iknaya kadar uzanır. Örneğin ikna üzerine çalışan sosyal psikologlar, sigarayı bırakma gibi konularda insanlar üzerinde en etkili olacak mesajlar ve kampanya şekilleri üzerine araştırmalar yapabilirler. Gruplar arası ilişkilerle ilgilenen sosyal psikologlar ise insanların aidiyet hissettikleri milliyet, cinsiyet gibi grupların davranışlarını ve başkalarına yaklaşımlarını nasıl etkilediğini araştırabilirler.
Kültürel Psikoloji
Kültürel psikoloji, kültürün insanları nasıl şekillendirdiğini ve düşünce ve davranışlarına nasıl yansıdığını ele alır. Farklı kültürlerdeki yaşayış şekilleri, normlar ve gelenekler, insanların psikolojik süreçleri yaşayışını farklılaştırmakta ve davranışlarına yansımaktadır. Kültürel psikolojinin ortaya çıkışıyla kültür ve psikoloji ilişkisi önemsenmeye başlanmış, Amerika ve Avrupa kültürlerinden farklı kültürlerde yetişen insanların psikolojik olguları üzerine çalışılmaya başlanmıştır.
Endüstri ve Örgüt Psikolojisi
Endüstri ve örgüt psikologları insanları iş ortamında inceler. Liderlik, verim, performans, işten alınan tatmin, motivasyon, ekip çalışması gibi konularda araştırmalar yürütürler. İşyerleri, endüstri ve örgüt psikologlarının çalışmalarından performans ve verimi artırma, çalışanlarına etkili eğitimler verme ve çalışan memnuniyetini artırma gibi birçok alanda yararlanmaktadırlar.
Nöropsikoloji
Nöropsikoloji, beyin ve davranış ilişkisine yoğunlaşarak, beynin ve genel olarak sinir sisteminin insan davranışında rolünü araştırır. Çeşitli kaza ya da hastalıkları sonucu beyinlerinin belirli kısımları hasar gören bireyler üzerine çalışan nöropsikologlar, rehabilitasyon programlarının oluşturulması ve uygulanması ile de ilgilenirler.
Kantitatif Psikoloji/Psikometri
Kantitatif psikoloji, ölçümleme, araştırma dizaynı ve istatistiksel analiz gibi konulara yoğunlaşır. İnsan özelliklerinin ölçülebilmesi için çeşitli metotların geliştirilmesi, psikolojik süreçlerin matematiksel olarak modellenmesi, veri analizi gibi konular, kantitatif psikologların ilgi alanına girer. Kantitatif psikologlar yeni ve etkin araştırma metotları geliştirilmesi üzerine de çalışırlar.
Psikolojinin Uygulamalı Alt Dalları
Psikolojinin uygulamalı alt dalları arasında psikolojik danışmanlık, adalet, sağlık gibi alanlar sayılabilir. Psikolojik danışmanlık, klinik psikolojiye yakın bir alan olup, insanlarla terapi çerçevesinde ilgilenmeyi kapsar. Adalet alanında çalışan psikologlar, adli süreçlerin psikolojik yönüyle ilgilenir. Bu alanda çalışan psikologlar özellikle suç davranışları, suçlu psikolojisi ve suç araştırmaları üzerine yoğunlaşır.
Hükümlü ve cezaevi çalışanlarının psikolojilerine yoğunlaşır, dava süreçleri üzerine çalışabilirler. Sağlık psikologları ise toplum sağlığını desteklemek ve sağlıksız davranışların azaltılmasını sağlamak üzerine çalışır. Zararlı madde kullanımının azaltılmasından, düzenli sağlık kontrollerinin artırılması ve kanser, kalp krizi gibi sağlık riskleriyle mücadeleye kadar, toplum sağlığıyla ilgili çeşitli konular sağlık psikologlarının ilgi alanındadır.