Radloff, Proben, VII. Cilt, 297-323.
Memleketin birinde iki kızı bir oğlu olan bir adam vardır. Bu adamın oğlunun adı da “Smayıl”dır. Smayıl, Allah yolunda gezen, “nefesi Hak olan” birisidir. Günün birinde bu delikanlı çeşme başında yaşlı bir kadının “bardağını” kırar. Duruma üzülen kadın: “Çok güç bela çekesin de, keç muradına eresin.” diye beddua eder. Bütün bunlar olurken bir gece rüyasında Smayıl’a “İsmikan Sultan” gösterilir. Kızı gören oğlan kendisinden geçer ve şiir söylemeye başlar. Smayıl’ın şiir söylemesi onun adının da Karaca Oğlan olmasına sebep olmuştur. Karaca Oğlan olanları babasına anlatır ve ondan izin isteyerek gurbete çıkar. Yolda, peri kızları ile karşılaşan Karaca Oğlan, onlara türkü söyler. Duruma kızan peri kızları onu yakalarlar. Ancak Karaca Oğlan’ın başından geçenleri anlatması üzerine, peri kızları onu serbest bırakırlar. Peri kızlarından aldığı mesajla yoluna devam eden Karaca Oğlan, Murat Paşa’nın kahvesinin olduğu şehre gelir.
Bu arada İsmikan Sultan’ı, babasının gemisinde bulunan “Prikaşçik” da sevmektedir.
Murat Paşa’nın kahvesine çırak olan Karaca Oğlan, bilmeden İsmikan Sultan’ın evine suya gider. Bu arada yolda kavga eden iki kişinin kavgasını önleyen Karaca Oğlan’ın “ilim sahibi” birisi olduğu ortaya çıkar. Sadece Karaca Oğlan’ın bu yönü değil, onun saz çaldığı, şiir söylediği de çok geçmeden öğrenilir. Durumu öğrenen Murat Paşa bir akşam kahvede çırağına meclis yapması söyler. O da “of İsmikan Sultan” redifli bir türkü söyler. Dinleyiciler arasında bulunan İsmikan Sultan’ın babası kızının adının anılması üzerine çok bozulur, fakat Murat Paşa’nın araya girmesi ile öfkesi yatışır, ardından da kızını Karaca Oğlan’a vermeye razı olur.
Karaca Oğlan Belgratlı, İsmikan Sultan’ın babası ise Tunalıdır. Belgratlı ve Tunalı gençlerin murat alıp vermesi için düğün kurulur. Ardından da kırk gün kırk gece düğün yapılır. Bu arada Murat Paşa’dan yedi gün izin alarak o diyardan ayrılan Karaca Oğlan zamanında gelmediği için, öldürülmesi talep edilir. Ancak, Karaca Oğlan’ın yalvarmasına dayanamayan Murat Paşa, onun cezasını kademeli olarak indirir, sonunda da affeder. Ölümden kurtulan Karaca Oğlan ardından İsmikan Sultan’ın yanına gider. Ancak, Karaca Oğlan onu bir Arap ile görür, ardından da sevgilisini terk eder.
Bu sırada gurbetteki Prikaşçik büyük hediyelerle İsmikan Sultan’ın yanına gelir. Arap, ardından Karaca Oğlan’ın onu terk etmesi, daha sonra da Prikaşçik’in gelmesi İsmikan Sultan’ı çok üzer. Bütün bu üzüntülere fazla dayanamayan İsmikan Sultan hastalanır ve yatağa düşer. Olayları öğrenen Murat Paşa, Prikaşçik’e ferman vererek, Karaca Oğlan’ı öldürmesini ister. Üzüntü ve hastalıktan vücudu şişen, kulakları sağır olan, bünyesinin tamamı yaralarla kaplı olan İsmikan Sultan’ın ızdırap ve kokularına daha fazla dayanılamaz ve İsmikan Sultan şehrin dışına terk edilir. Elindeki fermanla Karaca Oğlan’ı aramaya çıkan Prikaşçik günün birinde onu bulur. Karaca Oğlan, Prikaşçik’i tanıdığı için İsmikan Sultan yerine Gülizar adıyla şiir söylerse de onun elinden kurtulamaz. Prikaşçik ve Karaca Oğlan birlikte Murat Paşa’nın yanına gelirken, yolda şehrin dışına terk edilen İsmikan Sultan’la karşılaşırlar. İsmikan Sultan’ın kötü yola düşmediğini anlayan Karaca Oğlan bu duruma üzülür ve ardından da affeder. Daha sonra, İsmikan Sultan’ı bir kaplıcaya götüren Karaca Oğlan onun bütün dertlerinden kurtulduğunu görür.
Dertlerinden kurtulan İsmikan Sultan’a, Prikaşçik: “Seni iyi ettim” dediğinde, o kendisini Allah’ın iyi ettiğini ve zaman Karaca Oğlan’dan ayrılmayacağını anlatır. Bunun üzerine Karaca Oğlan daha önce kırdığı sazını tutkalla yapıştırır ve bir türkü söyler. Onun türküsüne İsmikan Sultan da bir türkü ile karşılık verir. Durumu gören Prikaşçik, Karaca Oğlan ile İsmikan Sultan’a hizmetçi olur. Bey ve Murat Paşa’nın huzuruna gelen üç kişi başlarından geçeni meclise hikâye ederler. Olanları dinleyen meclis Karaca Oğlan ile İsmikan Sultan’a kırk gün kırk gece düğün yaparak onları murada erdirirler.