Günlüklerin Işığında Tanpınar'la Başbaşa'dan

1 Haziran (1961). Bu gece iki uyku ilacı sayesinde sekiz saat uyudum. Yeni bir aya, doğduğum aya giriyorum. On dokuz gün sonra altmış bir yaşıma gireceğim. Bu altmış bir seneye uzaktan bakınca hayatımı bazen bir türlü muvaffakiyet, bazen bir anlaşmazlık ve sadece ıstırap görüyorum. Bunun başlıca sebebi yetiştiğim nesil içinde yol ve akide değiştirmeden, bir fırkanın mensubu olduğum zamanlar bile inandığım adamın bu fırka başında olmasına rağmen, lüzumunda ta'vizat vermeden yaşayan, fıkaralığına razı olan ve sadece kendi sanat idealini gören insan oluşumdur.

 

Daima derinleştim. Sıfırdan başlamış gibiyim. Bu sıfır Yahya Kemal ve Haşim hariç Türk şiirinin değer seviyesiydi. Eğer burada genişlemeğe razı olsaydım benim de hiç olmazsa Faruk (Nafiz Çamlıbel) kadar bir şöhretim olurdu. Biraz kaysaydım Orhan (Veli) ve Cahit'ten (Sıtkı Tarancı) fazla sevilen adam olurdum. Yapmadım. Hakikaten sıfırdan başlamıştım. Sade temlerimi bulmak, estetiğimi kendime mal etmek uzun senelere ihtiyaç gösterdi. Acayip bir kader her şeyimi geciktirdi. Öyle ki elli üç yaşımda ilk defa evlenen ihtiyar bir kız gibi dışarıya gittim. Bunun ne demek olduğunu Rus edebiyatıyla biraz meşgul olanlar bilir. Kırk yaşımda tek odalı müstakil bir evim oldu. Her şey, hayatımda her şey geç oldu. İlk nesir kitabım kırk yaşımda çıktı. Hâlâ bile ikinci romanım Remzi'de bekliyor.

 

Şansa inanıyor muyum? İnanmalı mı? Buralarını bilmiyorum. Fakat muhakkak olan bir şey varsa ya şansıma karşı, veyahut da hayatımı tarumar eden ahlakıma ve tabiatıma karşı mücadele ile geçti. Hayatımda loisir'in ve zevkin hakikaten az olan yerine bakıyorum da şaşıyorum. Ben hakiki bir tarik-i dünya gibi yaşadım. Altmış yaşında bir pikabım ve beş on plağım oldu! Ne yaptım! Beş Şehir'le, okunmayan, bahsedilmeyen Beş Şehir'le bütün o hikâyeler, romanla Türk edebiyatının bütün bir tarafıyım!... Bu eserlerden memnun muyum? Orası başka. Fakat Abdullah Efendi'nin Rüyaları bilhassa birinci hikâye böyle tenkitsiz mi geçecekti? Huzur ki okuyanların hepsi sevdiler, üç makale ile, Yaz Yağmuru hiçbir akissiz mi geçecekti?

 

Bunların Türkiye'ye getirdiği hiçbir şey yok muydu? Türkiye'ye ve Türkçeye. Ya şiirlerim? Hâlâ hiç kimse "Deniz" manzumesinden bahsetmedi. "Deniz" manzumesi Türkçenin beş on manzumesinden biridir. Buna eminim. Buna makalelerimi de ilâve edin. Hayır, ben adımı küçük şöhretimi hak ettim ve çok ileriye geçtim. Fakat niçin bu kadar haksızlık? Bu işte eksiğim nedir? İşin öbür tarafı hâlâ kendimle cenkleşmem. Hâlâ kendimi olmuş addetmemem. Belki de kendimi mahveden benim. Hakkımdaki sükût saikasının bir sebebi de belki benim. Edebiyatçılarla düşüp kalkmıyorum. Yirmi ile otuz beş yaş arasında olanlarla çok yakındım, şimdi çok uzağım. Aramızda bütün bir kültür ayrılığı var. Mesafe... Bu genişlik ve ayrılık benimle beğendiğim garplıların arasındakine hemen hemen yaklaşıyor. Edebiyatı memleketin bugünkü vaziyetinde bu kadar ciddiye almamalıydım.