“ki” Bağlacının Yazımı
İki cümleyi birbirine bağlayan veya cümlede bir ögeyi açıklamak üzere kullanılan ki bağlacı sözcüklerden ayrı olarak yazılır: demek ki, ben ki, diyor ki, sanma ki, yoktu ki, neyse ki... Ancak yedi sözcükte ki bağlacının bitişik yazımı kalıplaşmıştır: belki, çünkü, hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki.
“Baktıkki gelmiyorsun...” kurallı biçimi baktık ki.
Ayrı yazılan ki bağlacına karşılık, aitlik anlamı taşıyan +ki eki ise bitişik yazılır. Çünkü +ki bağlaç değildir; yalnızca aitlik bildiren bir ektir. Aşağıdaki örnekte görülen +ki, “sermaye”nin “geçen yıl”a ait olduğunu bildirdiği için bitişik yazılmalıdır: “Geçen yıl ki sermayemiz” kurallı biçimi yılki.
“da, de” Bağlacının Yazımı
“Dahi, bile” anlamlarında kullanılmakta olan da, de bağlacı daima sözcüklerden ayrı yazılır. Bulunma durumu eki +da, +de / +ta, +te ile karıştırılması yüzünden yanlışlıkla sözcüklere bitişik olarak yazıldığı görülür: “Zaten cevabıda verildi.” kurallı biçimi cevabı da, “Seninde derdin çokmuş.” kurallı biçimi senin de, “sonrada” kurallı biçimi sonra da, “hemde” kurallı biçimi hem de, “yada” kurallı biçimi ya da, “...yakalanmadan öncede vardı” kurallı biçimi önce de vb.
Ayrı yazılması gerekirken bitişik yazılması söyleyişte vurgu yanlışına da yol açar. Çünkü bağlaç da, de vurgusuzdur, vurguyu önündeki sözcüğe atar; bulunma durumu eki +da, +de / +ta, +te ise vurguludur ve vurguyu üzerine çeker:
Yol´ da gördüm sokak´ da... / Yolda´ gördüm, sokakta´ gördüm.
Bağlacın sözcüklerden kesme işareti ile ayrılması, ünsüz benzeşmesi kuralına uydurulması da yanlışlıktır: “...bölge müdürünün’de...” kurallı biçimi müdürünün de, “gelip’te görmemek olmaz” kurallı biçimi gelip de vb.
Buna karşılık bulunma durumu eki +da, +de / +ta, +te sözcüklere bitişik olarak yazılır ve ses uyumlarına uyar. Bulunma durumu ekinin sözcüklerden ayrı yazılması da bir yazım yanlışıdır. Bu yanlış, okuyucuyu da yanıltacağından söyleyiş ve anlam bozukluklarına yol açar: “Moda da erkek dünyası” kurallı biçimi modada, “Saldırı da bir kişi öldü” kurallı biçimi saldırıda, “Bol bol atıf da bulunan...” kurallı biçimi atıfta.
Sıkça yapılan bu yanlışa düşmemek için öncelikle anlama bakılmalıdır. Bağlaç olan da, de “dahi, bile” anlamlarındadır. Bağlaç kaldırıldığı zaman cümlede bozukluk meydana gelmez. Sözcüğe bitişik yazılan +da, +de / +ta, +te ise cümlenin kuruluşunda rol oynayan bir ektir. Ek kaldırıldığında cümlenin yapısı bozulur. Örneğin “Evde oturuyorum.” cümlesindeki +de’yi kaldırdığımızda “Ev oturuyorum” biçimine döner. Bunun bozuk bir cümle olduğu açıktır. O hâlde buradaki +de, cümlenin kuruluşunda rol alan ektir ve bitişik yazılmalıdır. “Ev de benim değil.” örneğinde ise de’yi kaldırırsak cümle bozulmaz. “Ev benim değil.” cümlesi, anlamı değişse de düzgün bir cümledir. Şu hâlde buradaki de bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır.