Wladimir Dormesson
Kaynak: Wladimir D’ormesson, “Kültür Nedir?” (Varlık dergisi, Ocak 1974, Çev: İ. Gürel), Düşünsel Yazılardan Seçmeler, İnkılap ve Aka Yay. İstanbul.
Gençliğimde “Kültür”ün tanımını yapmak bana kolay gelirdi, bugünse bu terim beni tedirgin ediyor. İçinde bulunduğumuz yüzyılın başında kültür; dilbilim, edebiyat, felsefe, bilim, tarih, sanat, hukuk ile ilgilenmekti. Bu dallar değişikti ama hepsi aynı anlayış akımına bağlıydılar...
Oysa şimdi yeni bir döneme girmiş bulunuyoruz. Günümüzde kültür yalnız bilim, biyoloji, sosyoloji, iktisat vb.nin çeşitli yanlarını kapsamakla kalmıyor, aynı zamanda teknik bilimleri de elde etmek uğraşını sürdürüyor.
Kendi kendime sorduğum soru şu: Bu iki cins kültür yan yana gelişip sonra tek bir bütün olarak birleşebilir mi? Yoksa baş döndürücü bir hızla ilerlemekte olan biri ötekini ezmeyecek mi? Torunlarımın öğrenim programlarını görünce, yarını, çocuklarımın torunlarınınkini düşününce çekinmeden söyleyeyim, şaşkınlık içinde kalıyorum. Her şeyi öğretmeye kalkışıyorlar. Kimi olağanüstü yeteneklerin dışında, dev gibi üstlerine çöken bu kültür saldırısından akıllarında ne kalacak?
Öte yandan, daha da üzücü bir olayla karşılaşıyoruz. Kültürün sınırları genişledikçe, edebiyat, sanat sanki kabuklarına çekiliyorlar. Örneğin, roman insanın gizli yanlarını incelemeye koyuluyor. Kişinin karakterini, tutumlarını, başından geçenleri bir yana bırakıp, önemsemeyip, bilinçaltındaki eğilimlerini araştırıyor. Öyle ki edebiyatın ta kendisi diye tanımlayabileceğimiz kültür ancak buna yakınlık duyan küçük bir grubun ince zeka oyunları sayılıyor; buna karşın “iletişim araçları” resimli roman, polis romanları boşalan bir alanı dolduruyor.
Kanımca, bu tehlike üstüne ne kadar dikkati çeksek yine de azdır. Eğer bu duruma göz yumarsak, ortaya çıkaracağımız sözde demokrat bir dünya olacak, oysa aslında en aşırı derecede aristokrat bir azınlığın sahip olabileceği bir dünya yaratacağız. Teknik ve uzmanlaşma “kültür”ün yerini tutacak, kafa ve ruhumuzun tanıdığı, dilediği temel değerler ancak birkaç ayrıcalıklının elini uzatabileceği meyveler olacak.