Doğum tarihi: 23 Haziran 1901, İstanbul Vilayeti
Ölüm tarihi ve yeri: 24 Ocak 1962, İstanbul
Ahmet Hamdi Tanpınar, bilim adamlığının yanı sıra, edebiyatın şiir, roman, hikâye ve deneme türlerinde de eserler verir. Doğu ve Batı kültürü ve sanatını çok iyi tanıyan Tanpınar'ın eserleri, derin kültürü, estetik bakış açısı ve mükemmel diliyle hemen dikkati çeker.
Tanpınar toplam 14 hikâyesini Abdullah Efendi'nin Rüyaları (1943), Yaz Yağmuru (1955) adı altında kitaplaştırmıştır. Aynı hikâyeler vefatından sonra Hikâyeler (1983) adı altında yeniden basılır. Bazı hikâyeleri (Yaz Yağmuru, Abdullah Efendi'nin Rüyaları) bir hayli uzun olan Tanpınar, daha çok hatıra ve gözlemlerinden hareket eder. İnsanın iç dünyası üzerinde yoğunlaşır. Bu sebeple olay örgüsünü geri plâna alarak olayların uyandırdığı çağrışımlarla hikâyesini genişletip derinleştirir. Gerçek ile hayal; daha doğru bir ifadeyle gerçek ile rüya arasında gidip gelen ve daha çok rüya üzerinde yoğunlaşan bir sanal âlem kurgular. Hikâye ve romanlarındaki ana temaların başında rüya, zaman, kadın ve musiki gelir. O, ustası Marcel Proust gibi, bireye ait geçmiş zamanın peşindedir. İç dünyaları derin, algılama ve hayal güçleri zengin kahramanları, zamana bağlı parçalanmışlığın ıstırabını yaşarlar. Yazarın, zengin bir felsefe, tarih ve psikoloji birikimi ile kaleme aldığı hikâyelerinde sağlam ve şiirsel bir dil ve üslûbu vardır.
Tanpınar şiiri hayatının en büyük ihtirası haline getirmiş, fakat asıl kabiliyetini şiir estetiğine göre yazdığı mensur eserlerde göstermiştir.
"Bursa'da Zaman" şiiri ile tanır. Haşim gibi o da küçük yaşta kaybettiği annesinin yokluğundan duyduğu acıyı ve kendisini avutacak bir sevginin özlemini dile getirir. İçe dönük bir bakışla doğa ile iletişim kurmaya çalışır. Şiirinin bir başka yönü Bergson felsefesinden kaynaklanan zaman kavramıdır. Onun eserlerinde zaman, basit bir süreklilik değil, çok katlı ve karmaşık bir akıştır. "Ne İçindeyim Zamanın", "Bursa'da Zaman" şiirleri bu olgunun örnekleridir.
Şiirlerinde bir imaj ve müzik kaygısı taşıdığı, hikâye ve romanlarında da, başta zaman teması olmak üzere, psikolojik anları, bilinçaltını aradığı, yansıttığı görülür.
Yazar ile ilgili yayınlanmış en son eser 2007 yılının sonunda çıkan "Günlüklerin Işığında Tanpınar'la Başbaşa"dır
İlk romanı "Mahur Beste" 1944'te Ülkü Dergisi'nde yayınlandı. Osmanlı Devleti'nin son döneminde seçkin bir çevrenin yaşayışını sergileyen bu romanın ardandan, kendi yaşamından da izler taşıyan "Huzur" 1949'da basıldı. Huzur, hem bir aşk hem de Tanpınar'ın İstanbul'a olan derin sevgisinin romanıdır. Estetik anlayışının, kültür birikiminin ve geçmiş kültürlere yaslanan yaşam felsefesini yansıttığı bu kitabı Tanpınar'ın en yetkin romanı sayılır. Romanda, Mümtaz ile Nuran'ın aşkı çerçevesinde Doğu ile Batı, eski ile yeni, geçmişin değerleriyle var olan değerler, aşk ile toplumsal sorumluluk arasındaki çatışmayı ve bu çatışmanın doğurduğu bireysel bunalımları irdeler. 1950'de Yeni İstanbul gazetesinde yayınlanan ancak ölümünden sonra 1973'te basılan "Sahnenin Dışındakiler" ile 1961'de basılan "Saatleri Ayarlama Enstitüsü"nde de iki uygarlık, iki değerler sistemi arasında bocalayan Türk toplumunun ironik tablosu çizilir. Ölümünden sonra plan ve notlarına dayanılarak bir araya getirilen ve 1987'de yayınlanan "Aydaki Kadın"da da aynı irdeleme vardır. Şiir, roman ve yazılarının yanı sıra İstanbul, Bursa, Ankara, Erzurum ve Konya kentlerini doğal, tarihsel ve kültürel yapılarıyla anlattığı 1946'da basılan "Beş Şehir" önemli eserleri arasındadır.
Ahmet Hamdi Tanpınar, Yazarın olay ve karakter romanı olmaktan çok karmaşık ruh durumlarını tasvir eden “Huzur” adlı eseri , yer yer özel yaşamına ait izler taşıması, İstanbul’un doğal ve tarihi zenginliğini yansıtması açısından önemlidir. Mümtaz ve Nuran arasındaki ilişki psikolojik yönüyle anlatılır. “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” adlı eser ise psikolojik niteliklerinin yanı sıra Türk modernleşmesine getirdiği ironik eleştirisiyle Türk romanının kilometre taşlarındandır.
Şiir: Bütün Şiirleri (1976-1981)
Roman: Mahur Beste (tefrika 1944 - basım 1975) Huzur (1949-1983) Sahnenin Dışındakiler (tefrika 1950- basım 1973) Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1961-1977) Aydaki Kadın (ölümünden sonra 1987)
Öykü: Abdullah Efendi’nin Rüyaları (1943-1983) Yaz Yağmuru (1955-1983)
Deneme: Beş Şehir (1946-2001) Edebiyat Üzerine Makaleler (1969-1977) Yaşadığım Gibi (1970-1977)
Diğer: Tevfik Fikret (1937-1944) Namık Kemal (1942) Yahya Kemal (1940-1982) 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (Ancak birinci cildini tamamlayabildi, 1942-1985)