XVII. yüzyıl Osmanlı müellifi ve defter-i hâkanî emini.

Doğum ve ölüm tarihleri bilinmemektedir. Manisalı olduğu söylenen ve XVII. yüzyıl başlarında vefat ettiği tahmin edilen Ali Efendi’nin tahsili, yetişmesi ve ilk görevleri hakkındaki bilgiler de çok sınırlıdır. Eserlerinde verdiği bilgilerden, Dîvân-ı Hümâyun kâtipleri zümresine dahil olarak doğduğu şehirde yetiştiği, daha sonra divan kâtipliği, süvari mukabeleciliği, hazine kâtipliği, bir ara Mısır defterdarlığı ve nihayet defter-i hâkanî eminliği gibi görevlerde bulunduğu anlaşılmaktadır.

Ayn Ali Afendi, Osmanlı toprak düzeni, maliyesi ve kanunları hakkında, yazdığı iki eseriyle meşhur olmuştur. I. Ahmed zamanında hazine kethüdâsı iken Sadrazam Kuyucu Murad Paşa’nın emriyle timar ve zeâmet sistemine dair kanun ve uygulamaları toplamış ve 1607’de Kavânîn-i Âl-i Osmân der Hulâsa-i Mezâmîn-i Defter-i Dîvân adlı eserini yazıp Murad Paşa’ya takdim etmiştir.

Ayn Ali Efendi yine Kuyucu Murad Paşa’nın emir ve teşvikiyle 1609’da ikinci eseri olan Risâle-i Vazîfehorân ve Merâtib-i Bendegân-ı Âl-i Osmân’ı kaleme almıştır.

Ayn Ali’nin gerek taşra teşkilâtına ait olan birinci, gerekse merkez teşkilâtına dair olan ikinci eserinin pratik maksatlarla el kitabı olarak hazırlandığı anlaşılmaktadır. Başta sadrazam olmak üzere ülkenin idaresinden sorumlu olan yetkililerin ihtiyaç halinde kolayca faydalanmak üzere bu nevi eserlere başvurdukları da bilinmektedir.

Kaynak: TDV İslâm Ansiklopedisi