15. yüzyıl Anadolu sahası Türk edebiyatının Şeyhî’den sonraki en güçlü temsilcisi Ahmed Paşa'dır. Fatih devrinin en büyük şairi olan Ahmed Paşa daha hayattayken sultanü'ş-şu'ara unvanını kazanmıştır. Bursalı olarak tanınmış olmasına karşın, kimi kaynaklar, Edirneli olduğunu kaydederler, Ahmed Paşa'ya Bursalı Ahmed Paşa denilmesinin nedeni; Bursa Muradiye Medresesi’nce müderrislik, daha sonra da Emir Sultan Vakfiyesi’nde müderrislik yapmış olmasıdır. Babası II. Murad dönemi kazaskerlerinden Veliyüddin Efendi'dir. Babasının devletin ileri gelenlerinden olması, kültürlü ve büyük olasılıkla da şair olmasından dolayı Ahmed Paşa iyi bir öğrenim görmüştür. Doğum tarihi bilinmeyen Ahmed Paşa öğrenimim tamamladıktan sonra, Önce Bursa'da müderris, daha sonra da Edirne'de kadı olmuştur. Fatih Sultan Mehmed'in tahta geçmesinden sonra Ahmed Paşa, Fatih'in büyük takdirini kazanmış, onun saltanatı döneminde önce kazasker, daha sonra yakın arkadaşı ve hocası olmuş, vezirlik payesini elde etmiştir. Ancak, Falih'in Ahıned Paşa'ya gösterdiği teveccüh ve duyduğu hayranlık Ahmed Paşa'nın Fatih'in gözdelerinden birisine ilgi duyması sonucu öfkeye dönüşmüş, daha sonra da gözden düşmesine neden olmuştur. Bir süre hapsedilen Ahmed Paşa, Padişah'ın Öfkesini giderecek kadar güzel olan "Kerem Kasidesi"ni yazması üzerine affedilerek Bursa'ya gönderilmiştir, Bursa'da bir süre yukarıda sözünü ettiğimiz görevleri yerine getirdikten sonra muhtelif yerlerde sancak beyliği yapmış, II, Bayezıd döneminde yeniden sarayın iltifatım kazanarak Bursa sancak beyliğine atanmıştır. 1497 yılında Bursa'da ölmüştür.

 

Ahmed Paşa'nın elde bulunan tek eseri Divanı dır, Dîvan'ını II Bayezid'e sunmuştur. Ahmed Paya Divani yeni harflerle yayımlanmıştır (Ahmed Paşa Divan'ı, Haz- Ali Nihad Tarlan, İst. 1966).

 

Kaynaklar Ahmed Paşa'nın zeki, nüktedan, ince bir kişi olduğunu belirtirler, 15. yüzyılın basında yetişen Şeyhî ile bu yüzyılın sonunda yetişen Necatî arasındaki şairlerin en büyüğüdür. Hasan Çelebi Tezkire'sinde Ali Şir Nevayî'nin 33 gazeline nazire yazdıktan sonra tanınmış olduğunu Fuad Köprülü İslam Ansiklopedisi'nin Ahmed Paşa maddesinde söylerse de kimi araştırmacılar Köprülü ile aynı görüşte değildirler. Ancak, Ahmed Paşa'nın nazire yazmaya meraklı bir şair olduğu gerçektir. O, Türk edebiyatındaki "tanzir" yani nazire yazma geleneğinin önde gelen temsilcilerindendir. Kendisinden önceki şairlerden yararlanmakla birlikte çoğunlukla örnek aldıklarından daha güzellerim yazabilmiştir. Eski kaynaklar Ahmed Paşa'yı özellikle kaside alanında bu yüzyılın en büyük şairi sayarlar. Gerçekten de Ahmed Paşa Anadolu sahası Divan şiirinin önde gelen kurucularındandır. Şiirlerinde daha çok beşeri aşk konuşum] işleyen Ahmed Paşa, Divan şiirinin bütün inceliklerim şiirlerinde ustaca kullanır. Şiirde, İran şiirinin ulaştığı ahenge Türk şiirini ulaştırmak isteyen Ahmed Paşa'nın İran şiirinin mazmunlarını Türk şiirine aktarmasını Latîfî eleştirerek; "Şiir güzeline İran elbisesi giydirdiğini" söyler. Ahmed Paşa, kasidelerinin çoğunu Fatih'e yazmıştır. Ünlü, "Güneş" ve "Kerem" kasideleri de bunlar arasındadır. II. Bayezid'e sunduğu "Ab" ve Cem Sultan'a sunduğu "Benefşe" kasideleri de Ahmed Paşa'nın tanınmış kasideleridir.

 

15. yüzyılın ikinci yarısı ile 16. yüzyılın basında yaşayan şairler onu üstat saymışlar ve izinden gitmişlerdir. Kendisinden sonraki şairlerin çoğu Ahmed Paşa'nın gazel ve kasidelerine nazireler yazmışlardır. Örneğin; Bursalı Visalî, Mcalî, Mihrî Hatun, Cem Sultan, Konyalı Nizamî, Zatî, Necatî ve ünlü Divan şairi Bakî'nin Ahmed Paşa'ya nazireleri bulunmaktadır.